دیده بان

چکیده

هدف این مقاله توضیح مفاد و محتوا و تجزیه و تحلیل علل، انگیزه‌ها و اهداف طرح خاورمیانه بزرگ، با هدف واکاوی تأثیرات آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است. به عبارت دیگر، منظور پاسخگویی به این سؤالات اصلی و فرعی است: دلایل، انگیزه‌ها و اهداف ایالات متحده از ارایه این طرح چیست؟ این طرح، چه جایگاهی در راهبرد امنیت ملی، سیاست خاورمیانه‌ای و نقش ملی آمریکا دارد؟ چرا فرآیند دموکراتیک‌سازی خاورمیانه در شرایط بین‌المللی پس از 11 سپتامبر 2001 آغاز و تعقیب می‌گردد؟ بازتاب‌ها و پیامدهای امنیت این طرح، برای کشورها و جوامع خاورمیانه کدامند؟ و سرانجام، تحقق و اجرای این طرح چه چالش‌ها و فرصت‌های امنیتی را برای جمهوری اسلامی ایران در پی خواهد داشت.

پاسخ احتمالی این پرسش‌ها در چارچوب فرضیه ذیل مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت: «طرح خاورمیانه بزرگ به مثابه یکی از راهکارها و سازوکارهای کانونی در راهبرد پیشگیرانه و مرکز ثقل راهبرد کلان امنیت ملی آمریکا به منظور مقابله با تهدیدات نامتقارن، ضمن ایجاد تهدیدات و چالش‌های امنیتی مختلف، فرصت‌هایی نیز برای تأمین و تحکیم امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران می‌فرآیند.»

در پایان، راه‌کارهایی برای بهره‌گیری جمهوری اسلامی از فرصت‌ها و دفع تهدیدات امنیتی این طرح ارایه می‌شود.

فهرست  مطالب

فهرست 2

چکیده  3

مقدمه   4

نگاهی به تصویر تاریخی خاورمیانه        7

ساختار اقتصادی، سیاسی و اجتماعی      8

تشکیل خاورمیانه مدرن  14

تاریخچه طرح خاورمیانه بزرگ   14

مبانی نظری طرح خاورمیانه بزرگ         21

الف. مفاد و مفروضه‌های طرح   28

1? توسعه‌ی سیاسی: دموکراتیک‌سازی      29

2? توسعه علمی ـ آموزشی        30

3? توسعه اقتصادی       31

ب. خاستگاه و اهداف طرح       32

1? راهبرد امنیت ملی آمریکا       33

2? نقش ملی آمریکا      39

3? اهداف خاورمیانه‌ای آمریکا    42

ج. تأثیرات طرح بر امنیت ملی ایران       44

1? چالش‌های امنیتی      45

1ـ2? چالش‌های سیاسی  48

1ـ3? چالش‌های اقتصادی         52

1ـ4? چالش‌های هویتی   55

2? فرصت‌های امنیتی     59

2ـ2? فرصت‌های منطقه‌ای         62

برخی الزامات برای سیاست دفاعی ایران  66

نتیجه‌گیری و راه‌کارها    73

یادداشت         76

 منابع

1. خاورمیانه بزرگ شامل کلیه کشورهای جهان عرب، پاکستان، افغانستان، ایران، تریکه و اسراییل می‌شود.
2. متن کامل طرح خاورمیانه بزرگ در روزنامه عرب زبان فرامنطقه‌ای الحیات چاپ لندن، مورخ 13 فوریه 2004 درج شده است.
3. بیلیس، جان، کن بوث، جان گارنت و فیل ویلیانر، استراتژی معاصر، نظریات و خط مشی‌ها، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، 1374، ص3، ریچارد اچ شوتز «مطالعات امنیت ملی قبل از جنگ سرد» در مطالعات امنیت ملی، اصغر افتخاری، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1381، ص 81
4. کمیسیون امنیت ملی آمریکا، استراتژی امنیت ملی آمریکا در قرن 21، جلال دهمشگی، بابک فرهنگی و ابوالقاسم راه‌چمنی، تهران، انتشارات مؤسسه فرهنگی و مطالعات تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران 1381

دانلود فایل

مقدمه

نگاهی اجمالی به ایالات متحده آمریکا
ایالات متحده آمریکا سرزمینی به وسعت 9695539 کیلومترمربع است و چهارمین کشور وسیع جهان پس از روسیه، کانادا و چین است که از 52 ایالت تشکیل شده و پایتخت آن واشنگتن است آمریکا برخلاف قاره آسیا که دارای گروه های جمعیتی مشخص و پرجمعیت است، قاره ای مهاجرنشین می باشد، ساکنان واقعی آمریکا سرخ پوستان هستند که در حال حاضر در اقلیت کامل به سر می برند و تعدادشان در سراسر آمریکا حدود یک میلیون نفر می باشند براساس داده های آماری سال 1999 آمریکا دارای 813/690/272 جمعیت بوده که از این تعداد حدود نصف آن انگلیسی زبان و مابقی گروه های اسپانیولی زبان و فرانسوی زبان می باشند، تقریباً تمامی ساکنان این قاره مسیحی هستند که در میان مذاهب سه گانه دین مسیحیت، تعداد پیروان کاتولیک نسبت به مذاهب دیگر بیشترند. تعداد 4140000 یهودی در آمریکا به سر می برند تعداد مسلمانان آمریکا بالغ بر 5780000 نفر است که در حدود 2/2 درصد از جمعیت این کشور را شامل می‌شود.
نظام آموزشی آمریکا:
نظام آموزشی آمریکا، سیستمی همگانی، غیرمتمرکز، فراگیر و حرفه ای است، ایالات متحده آمریکا به عنوان نیرومندترین کشور صنعتی جهان دارای نظام آموزش عالی با قدمت طولانی است که به صورت غیرمتمرکز اداره می‌شود و دولت مرکزی و دولت های ایالات نقش پشتیبانی کننده را بر عهده دارند در آمریکا نزدیک به 2000 مرکز تحصیلی وجود دارد تعداد کل دانشجویان آمریکا در سال تحصیلی 98-1997 برابر 3/14 میلیون نفر بوده که بیش از 1/11 میلیون نفر در مراکز آموزش عالی دولتی مشغول به تحصیل بوده اند.
اوضاع مالی و شاخص های اقتصادی
تولید ناخالص داخلی ایالات متحده در سه ماهه نخست سال 2000 میلادی برابر با 3/9937 میلیارد دلار محاسبه گردیده است که بیشترین مقدار در میان همگی کشورهای جهان است در سال 1999 درآمد ملی آمریکا برابر 7439 میلیارد دلار بوده است با این حساب درآمد ملی سرانه آمریکا رقمی در حدود 27 هزار دلار بوده است. ایالات متحده آمریکا همچنین مهم ترین تولید کننده فرآورده های کشاورزی است و آن هم به دلیل بهره گیری از آخرین دست آوردهای صنعت در بخش کشاورزی است.
بودجه نظامی آمریکا سالانه 400 میلیون دلار یعنی برابر با بودجه نظامی تمام کشورهای جهان است.
به طور کلی ایالات متحده آمریکا دارای ویژگی های جمعیت فراوان و پویا، منابع طبیعی سرشار، اقتصاد نیرومند، پیشتازی در زمینه تکنولوژی، تسلط بر سرمایه و پول جهانی، داشتن پیوندهای بازرگانی گسترده با دیگر کشور، درآمد سرانة چشمگیر پیشتازی در زمینه علمی و فرهنگی، برخورداری از مهم ترین زبان بین المللی و بویژه برتری بی‌رقیب نظامی چه در سطح جنگ افزارهای متعارف و چه در سطح جنگ افزارهای هسته ای است.
پایه های هژمونیک آمریکا بر سه پایه قابل توجیه است الف- پایة امنیتی- نظامی- هسته ای- ب، پایة ژئوپولیتیک ج- پایة حفظ موقعیت دلار در بازارهای جهانی که هر سه پایة مژمونیسم آمریکا در نیم سدة اخیر به گونه ساختاری با خاورمیانه پیوند یافته است

فهرست مطالب:

نگاهی اجمالی به ایالات متحده آمریکا

نظام آموزشی آمریکا:

اوضاع مالی و شاخص های اقتصادی

طرح خاورمیانه بزرگ

الف: مفاد و مفروضه‌های طرح

1? توسعه سیاسی: دموکراتیک سازی

1) حمایت از انتخابات آزاد

2) آموزش پارلمانی

3) سازمان‌های آموزش امور مدیریتی و رهبری زنان

4) تقویت دیپلماسی ارتباط با توده‌ها (ملت‌سازی)

5) تلاش برای نفوذ در رسانه‌های گروهی

6) تقویت جامعه مدنی

7) منطقه آزاد تجاری امریکایی- خاورمیانه‌ای

2? توسعه علمی- آموزشی

3? توسعه اقتصادی

ب. خاستگاه و اهداف طرح

1? راهبرد امنیت ملی آمریکا

3- نقش ملی آمریکا:

ج. تاثیرات طرح بر امنیت ملی ایران

1? چالش های امنیتی

1-1 چالش های نظامی

3-1? چالش های سیاسی

3-1? چالش اقتصادی

4-1? چالش های هویتی

پروژه نخبه سازی

دانلود فایل