چکیده فصل اول:
نقاشی کودک یک پیام است، آنچه را که او نمیتواند به لفظ درآورد به ما انتقال میدهد. بررسی و درک زبان نقاشی اطلاعات ارزندهایی را در اختیار والدین و مربیان و روانشناسان و همه کسانی میگذارد که خواهان درک و دریافت راز و رمز جهان کودک هستند، اکتشاف نظامدار این قلمرو به آخرین دهههای قرن گذشته بازمیگردد و بر قوانینی متکی است که خطشناسی نیز از آن سود جسته است.
بیان مسئله:
با توجه به گسترش پژوهشهای تجربی در زمینه روانشناسی کودک به ویژه به کمک دانش رفتاری و دادههای اساسی که روانشناسی سنجشی در مورد پرورش سیستم عصبی و مرکزی ارائه دادهاند، نگرش بزرگسالان در جهات گوناگون رفتاری کودکان دستخوش تغییرات مختلفی شده است. بنا به تحقیق (ورپیلو) دو روند اساسی در توسعه و پیشرفت درک کودک مؤثر واقع میشود که یکی تشخیص شناخت اشیاء و دیگری تمایز بین آنهاست.
اهداف پژوهش
الف: استفاده از نقاشی به عنوان وسیلهای ساده برای سنجش رشد شناختی.
ب: به دست آوردن ارتباط بین جنسیت و رشد شناختی.
ج: به دست آوردن ارتباط بین سن و رشد شناختی.
اهمیت پژوهش:
در عصر حاضر هر روز که میگذرد هنر کودکان اهمیت بیشتری مییابد و به خاطر تأثیری که روانشناسی و علوم تربیتی از آن به عمل میآورد همپای دیگر هنرهای مختلف رو به تکامل و پیشرفت است، هنر و نقاشی کودکان گواه راستینی بر حقایق اجتماعی و روانشناسی است.
مقدمه:
نقاشی کودک یک پیام است آنچه را که او نمیتواند به لفظ درآورد و به ما انتقال دهد. بررسی و درک زبان نقاشی، اطلاعات ارزندهایی را در اختیار والدین، مربیان، روانشناسان و همه کسانی میگذارد که خواهان درک و دریافت راز و رمز جهان کودک هستند اکتشاف نظامدار این قلمرو به آخرین دهههای قرن گذشته بازمیگردد و بر قوانینی متکی است که خطشناسی نیز از آنها سود جسته است. همچنین دیدگاه روان تحلیلگری براساس بررسی گستره معانی نمادهائی که در خوابدیدهها و اسطورهها، افسانهها و در زندگی بازیافت میشوند به غنای آن در قرن حاضر کمک کرده است. کودک همه مسائل خود را به واسطه نقاشی به تجربه درمیآورد و خود را میآزماید و من خویشتن را بنا میکند.
خطوط ترسیمی، انعکاسی از دنیای هیجانی او هستند و نقاشی به تنهایی به منزلة جهانی است که به موازات افزایش هشیاری و دگرگونیهای کودک متحول میگردد. (دادستان، پریرخ، 1374، ص 1)
بیان مسئله:
با توجه به گسترش پژوهشهای تجربی در زمینه روانشناسی کودک به ویژه به کمک دانش رفتاری و دادههای اساسی که روانشناسی سنجشی در مورد پرورش سیستم عصبی مرکزی ارائه دادهاند، نگرش بزرگسالان در جهات گوناگون رفتار کودکان دستخوش تغییرات مختلفی شده است. (فراری، 1371، ص 7)
نقاشی کودک نیز در مراحلی که حوادث را دستهبندی و عرضه میکند و روند تجدیدی و تکامل یافتهای را از زمان خط خطی کردن، تا زمانی که خطوطی معنادار و بالاخره مبتنی بر قوانین پرسکتیو و شالوده منطقی رسم میکند میتوان چیزی شبیه خواب و رویا معنی کرد. نقاشی نیز مثل خواب و رویا به کودک امکان میدهند تا اطلاعات و اعمالی را که از دنیای بیرون کسب میکند از هم جدا سازد و سپس آنها را دوباره تنظیم کند. در نقاشی همانند خواب و رویا کودک خود را از ممنوعیتها رها میسازد و با ما در حالتی ناخودآگاه دربارة مسائل کشفیات و دلهرههایش صحبت میکند به همین دلیل اگر آموزش نقاشی را در پایه صحیح نقاشی قرار دهیم و در آن به کودکان از سنین پایین تمرین کپی و تقلید کردن را بیاموزیم اشتباه بزرگی مرتکب شدهایم. «فراری، 1371، ص3)
پرورش قدرت بیان نقاشی، فقط وابسته به تکامل جسمی کودک نیست. بلکه با درک و شعور او نیز در ارتباط است. این ادراک در بدو تولد بسیار جزئی است. ولی با پیشرفت سن، مطبوع و ظریف میشود. در حقیقت چون میتوان گفت: که چون کودک هنوز مهارت کافی ندارد بنابراین نمیتواند خوب نقاشی کند. حتی یک فرد بالغ هم اگر بخواهد با پاهایش خانهای را رسم کند، خواه ناخواه، اثری درهم و برهم به دست خواهد آمد ولی این اثر بسیار کاملتر از نقاشی کودک خواهد بود. با وجود این کودک از همان آغاز خطنگاری از اینکه سه وجه چشم، مغز و دست خود را به کار میاندازد لذت میبرد. بنا به تحقیق (دورپیلو) دو روند اساسی در توسعه و پیشرفت درک کودک مؤثر واقع میشود که یکی تشخیص شناخت اشیاء و دیگری تشخیص تمایز آنهاست. «دادستان، پریرخ، 1374، ص 31)
اهداف پژوهش:
رشد شناختی به تغییراتی مربوط میشود که در حوزه فعالیت ذهنی روی میدهد و احساس و ادراک، حافظه، تفکر، استدلال و زبان را شامل میشود ما بتدریج تعداد زیادی مهارتهای ذهنی مهم کسب میکنیم. مثلاً در مقایسه با کودکان به راحتی میتوانیم درباره مفاهیم انتزاعی مثل دموکراسی عدالت و اخلاق فکر کنیم، علاوه برآن میتوانیم موقعیتهای فرضی در نظر بگیریم و برای یک مسئله معین به طور ذهنی راهحلهای بسیاری پیدا کنیم و تجربههای ذهنی خاص خود را پیش ببریم و به شیوههای تکرار خود جهت دهیم. (جیمز دبلیو و وند رزندن، 1376، ص 30) و نقاشی در حقیقت شکلی از کنش نشانهیی است که در حد فاصل بین بازی کنایهایی و تصویر ذهنی قرار دارد و از طرفی مثل بازی کنایهایی موجود همان لذت کنشی و همان خودمختاری در تعیین سرنوشت افعال خویش و از طرف دیگر مثل تصویر ذهنی در واقع یک قسم کوشش است برای تقلید از واقعیت. لوکه نقاشی را یک نوع بازی تلقی میکند اما این را هم باید گفت که نقاشی حتی در اشکال ابتدایی خود هر چیزی را با هر چیز دیگر وفق نمیدهد و شبیه نمیسازد بلکه مثل تصویر ذهنی بیشتر با سازگاری تقلیدی وفق دادن من با واقعیت قابل مقایسه است. (ژان، پیاژه، مترجم دکتر پورباقر، 1355، ص 90) و پژوهشگر در این تحقیق قصد دارد نقاشی را به عنوان وسیلهای برای سنجش رشد شناختی به کار برد و اهداف دیگری که پژوهشگر در این تحقیق در نظر دارد به شرح زیر میباشد:
1- استفاده از نقاشی به عنوان وسیلهای ساده برای سنجش رشدشناختی
2- به دست آوردن یک رابطه بین جنسیت و رشدشناختی
3- به دست آوردن یک رابطه بین سن و رشدشناختی
اهمیت پژوهش:
در عصر حاضر هر روز که میگذرد هنر کودکان اهمیت بیشتری مییابد و به خاطر تأثیری که روانشناسی و علوم تربیتی از آن به عمل آورده همپایی دیگر هنرهای مختلف رو به تکامل و پیشرفت است و هنر نقاشی کودکان گواه راستینی بر حقایق اجتماعی و روانشناسی است.
نقاشی کودک به ما کمک میکند تا به درک و فهم کودک و ارزیابی او از مسائل و محیط اطرافش آگاه شویم. (سیف نراقی، 1368، ص 83) کودکان با هنر نقاشی و داستانهای مرتبط با آن جزئی از وجود یا ویژگیهای خویش را نمایان میسازند به این دلیل است که این ابزار وسیله مناسبی برای راه یافتن به دنیای پر رمز و راز آن تلقی میشود. (سیف نراقی، 1368، ص 261)
هنگامی که کودکان عادت به نقاشی میکنند موفق میشوند شخصیت خود را نیز بیان کنند در آن زمان است که غالباً احساسات و الهاماتی را بیان میکنند که انسان به سختی میتواند باور کند که آنها با چنین شیوهایی قادر به انجام آن باشند نقاشی کودکان به ما امکان میدهد تا روند پرورش فکری آنها را بشناسیم و ببینیم آنها راجع به دنیا و اشخاصی که با آنها زندگی میکنند چگونه میاندیشند و بالاخره متوجه میشویم که چه آموختهاند و اثر محیط به پرورش آنها چه بوده و نگرش و مشکلات عاطفی آنها چیست؟ ولی روشنترین نکتهای که از نقاشی خود به خودی کودکان تراوش میکند کشف ملموسی عالم است که بزرگسالان آن را فراموش کردهاند. نمونههای منطق و مشکلات این عالم فقط مربوط به دوران کودکی است که هنوز با الگوهای فرهنگی جامعه آشنا نشده است. این موضوع برای کودکان عقبمانده نیز صادق است و آنچه نیز به آهستگی موفق به بیان دنیای خودش میشوند. (فراری، 1371، ص 95-94)
فهرست مطالب
چکیده فصل اول
بیان مسئله
اهداف پژوهش
اهمیت پژوهش
فرضیه
تعاریف عملیاتی
الف: تعریف رشد شناختی
ب: تست آدمک رنگی
سایر فرضیهها
فصل اول
مقدمه
بیان مسئله
اهداف پژوهش
اهمیت پژوهش
فرضیه
دلایل ارائه فرضیه
متغیرهای تحقیق
سایر فرضیهها
تعریف واژهها
الف- تعریف نظری
ب- تعریف عملی
1- تحول شناختی (رشدشناختی)
زمینه تحول شناختی
2- تست آدمک رنگی
چکیده فصل دوم
سوابق تحقیق
بررسی نقاشی از دیدگاههای مختلف
الف- دیدگاه تکاملی
ب- دیدگاه پیاژه از نقاشی
ج- دیدگاه روانکاوی
د- دیدگاه هنرمندانه
4-دیدگاه هنرمندانه
تفاوتهای پسران و دختران
بکارگیری رنگ در نقاشی
فصل دوم
اولین وسیله آموزش
نقاشی چیست؟
بررسی دیدگاههای مختلف راجع به نقاشی
1- دیدگاه تکاملی: (نقاشی به مثابه بازی)
2- دیدگاه پیاژه
مراحل رشد از نظر پیاژه
الف - مرحله حسی - حرکتی
ب- مرحله پیش عملیاتی
ج- مرحله عملیاتی عینی
د- مرحله عملیات صوری
3- دیدگاه روانکاوی
سوابق تحقیق
پژوهش در مورد نقاشی
نقاشیهای فرافکنی
نقاشی سالم
الف- امنیت و اعتماد به نفس
ب- باز بودن
ج- ثبات و نظم
عوامل مؤثر در بیان نقاشی کودکان
تفاوتهای خلقی در کودکان
میزان فعال بودن
تحریکپذیری
بازداری و ترس
تفاوتهای پسران و دختران
تکامل چهرهنگاری
مراحل تحول شناختی
شکل آدم
بکارگیری رنگ در نقاشی
منشاء اهمیت رنگ
چکیده فصل سوم
طرح مسأله
ابزار پزوهش
تست آدمک رنگی
جامعه آماری
روش نمونهگیری
روش اجراء
فصل سوم
طرح مسأله
ابزار پژوهش
تست آدمک رنگی
جامعه آماری
نمونه آماری
روش نمونهگیری
روش آماری
فرمول آزمون t برای گروههای مستقل
روش اجرا
قابلیت اعتماد و اعتبار آزمون ترسیم آدمک
فصل چهارم
توصیف اطلاعات
جدول (1-2) - توزیع فراوانی نمرات سر دختران 6 ساله
نمودار (2-2) – هیستوگرام نمرات سر دختران 6 ساله
جدول (3-2) – توزیع فراوانی نمرات سر پسران 6 ساله
نمودار (4-2) – هیستوگرام نمرات سر پسران 6 ساله
جدول (5-2) – توزیع فراوانی نمرات طرح بدن دختران 6 ساله
نمودار (6-2) – هیستوگرام نمرات طرح بدن دختران 6 ساله
آزمون معنیدار بودن میانگین نمرات سر دختران و پسران 6 ساله
جدول (7-2) – توزیع فراوانی نمرات طرح بدن پسران 6 ساله
نمودار (8-2) – هیستوگرام نمرات طرح بدن پسران 6 ساله
جدول (9-2) – توزیع فراوانی نمرات لباس دختران 6 ساله
نمودار (10-2) – هیستوگرام نمرات لباس دختران 6 ساله
جدول (1-3) – توزیع فراوانی نمرات لباس پسران 6 ساله
نمودار (10-2) – هیستوگرام نمرات لباس پسران 6 ساله
جدول (3-3) – توزیع فراوانی سر پسران 6 ساله
نمودار (4-3) – هیستوگرام نمرات کلی دختران 6 ساله
جدول (5-3) – توزیع فراوانی نمرات پسران 6 ساله
نمودار (6-3) – هیستوگرام نمرات کلی پسران 6 ساله
جدول (7-3) – توزیع فراوانی سر دختران 7 ساله
نمودار (8-3) – هیستوگرام مربوط به نمرات سر دختران 7 ساله
جدول (9-3) – توزیع فراوانی نمرات سر پسران 7 ساله
نمودار (10-3) – هیستوگرام مربوط به نمرات سر پسران 7 ساله
جدول (1-4) – توزیع فراوانی نمرات طرح بدن دختران 7 ساله
نمودار (2-4) – هیستوگرام مربوط به نمرات طرح بدن دختران 7 ساله
جدول (3-4) – توزیع فراوانی نمرات طرح بدن پسران 7 ساله
نمودار (4-4) – هیستوگرام نمرات طرح بدن پسران 7 ساله
جدول (5-4) – توزیع فراوانی نمرات لباس دختران 7 ساله
نمودار (6-4) – هیستوگرام مربوط به نمرات لباس دختران 7 ساله
جدول (7-4) – توزیع فراوانی در نمرات لباس پسران 7 ساله
نمودار (6-4) – هیستوگرام مربوط به نمرات لباس پسران 7 ساله
جدول (9-4) – توزیع فراوانی نمرات کلی دختران 7 ساله
نمودار (10-4) – هیستوگرام نمرات کلی دختران 7 ساله
جدول (1-5) – توزیع فراوانی نمرات کلی پسران 7 ساله
نمودار (2-5) – هیستوگرام مربوط به نمرات کلی پسران 7 ساله
جدول (3-5) – توزیع فراوانی نمرات سر دختران 8 ساله
نمودار (4-5) – هیستوگرام مربوط به نمرات سر دختران 8 ساله
جدول (5-5) – توزیع فراوانی نمرات سر پسران 8 ساله
نمودار (6-5) – هیستوگرام مربوط به نمرات سر پسران 8 ساله
جدول (7-5) – توزیع فراوانی نمرات طرح بدن دختران 8 ساله
نمودار (8-5) – هیستوگرام مربوط به نمرات طرح بدن دختران 8 ساله
جدول (9-5) – توزیع فراوانی نمرات طرح بدن پسران 8 ساله
نمودار (10-5) – هیستوگرام مربوط به نمرات طرح بدن پسران 8 ساله
جدول (1-6) – توزیع فراوانی نمرات لباس دختران 8 ساله
نمودار (2-6) – هیستوگرام مربوط به نمرات لباس دختران 8 ساله
جدول (3-6) – توزیع فراوانی لباس پسران 8 ساله
نمودار (4-6) – هیستوگرام مربوط به نمرات لباس پسران 8 ساله
جدول (5-6) – توزیع فراوانی نمرات کلی دختران 8 ساله
نمودار (6-6) – هیستوگرام مربوط به نمرات کلی دختران 8 ساله
جدول (7-6) – توزیع فراوانی نمرات کلی پسران 8 ساله
نمودار (8-6) – هیستوگرام مربوط به نمرات کلی پسران 8 ساله
جدول (9-6) – توزیع فراوانی به نمرات سر دختران 9 ساله
نمودار (10-6) – هیستوگرام مربوط به نمرات سر دختران 9 ساله
جدول (1-7) – توزیع فراوانی نمرات سر پسران 9 ساله
نمودار (2-7) – هیستوگرام مربوط به نمرات سر پسران 9 ساله
جدول (3-7) – توزیع فراوانی نمرات طرح بدن دختران 9 ساله
نمودار (4-7) – هیستوگرام مربوط به نمرات طرح بدن دختران 9 ساله
جدول (5-7) – توزیع فراوانی نمرات طرح بدن پسران 9 ساله
نمودار (6-7) – هیستوگرام مربوط به طرح بدن پسران 9 ساله
جدول (7-7) – توزیع فراوانی نمرات لباس دختران 9 ساله
نمودار (8-7) – هیستوگرام مربوط به نمرات لباس دختران 9 ساله
جدول (9-7) – توزیع فراوانی لباس پسران 9 ساله
نمودار (10-7) – هیستوگرام مربوط به نمرات لباس پسران 9 ساله
جدول (1-8) – توزیع فراوانی نمرات کلی دختران 9 ساله
نمودار (2-8) – هیستوگرام مربوط به نمرات کلی دختران 9 ساله
جدول (3-8) – توزیع فراوانی نمرات کلی پسران 9 ساله
نمودار (4-8) – هیستوگرام مربوط به نمرات کلی پسران 9 ساله
مقایسه سنی نمرات کلی دختران با یکدیگر
الف- مقایسه نمرات کلی دختران 7 ساله با نمرات کلی دختران 6 ساله
ب- مقایسه نمرات کلی دختران 7 ساله با نمرات کلی دختران 8 ساله
ج- مقایسه نمرات کلی دختران 8 ساله با نمرات کلی دختران 9 ساله
نمودار (9-8) – چندضلعی مقایسه سنی نمرات کلی دختران
مقایسه سنی نمرات کلی پسران با یکدیگر
الف- مقایسه نمرات کلی پسران 7 ساله با نمرات کلی پسران 6 ساله
ب- مقایسه نمرات کلی پسران 7 ساله با نمرات کلی پسران 8 ساله
ج.مقایسه نمرات کلی پسران 8 ساله با نمرات کلی پسران 9ساله
نمودار (10-8) – چندضلعی مقایسه سنی نمرات کلی پسران
جدول (1-9) – میانگین مقیاسهای دختران
جدول (2-9) – میانگین مقیاسهای پسران
جدول (1-9) – میانگین مقیاسهای دختران
نمودار (3-9) – چندضلعی مقایسه نمرات کلی دختران و پسران
نمودار (4-9) – چندضلعی مقایسه سنی نمرات کلی دختران و پسران
شیوة اجرا نمرهگذاری و نتایج آماری آزمون آدمک رنگی
جدول شماره 1- هنجارگزینی چارکی «مقیاس سر» در پسران براساس سن تقویمی
جدول شماره 2- هنجارگزینی چارکی «مقیاس طرح بدنی» در پسران براساس سن تقویمی
جدول شماره 3- هنجارگزینی چارکی «مقیاس لباس» در پسران براساس سن تقویمی
جدول شماره 4- هنجارگزینی چارکی «مقیاس کلی در پسران» (براساس سن تقویمی)
جدول شماره 5- هنجارگزینی چارکی «مقیاس سر» در دختران براساس سن تقویمی
جدول شماره 6- هنجارگزینی چارکی «مقیاس طرح بدنی» در دختران براساس سن تقویمی
جدول شماره 7- هنجارگزینی چارکی «مقیاس لباس» در دختران براساس سن تقویمی
جدول شماره 8- هنجارگزینی چارکی «مقیاس کلی» در دختران براساس سن تقویمی
ورقه نمرهگذاری تست آدمک رنگی
الف) جدول شماره 1- مقیاس تحولیافتگی
فصل پنجم
بحث و نتیجهگیری
مزایای ابزارهای گردآوری اطلاعات
محدودیتهای خارج از کنترل پژوهشگر
الف- یادگیری نقاشی
ب- میزان علائق و انگیزش آزمودنی
ج- ترتیب تولد
د- میزان هوش
و- وضیت تحصیلی والدین
م- تفاوتهای بین فردی
پیشنهادات
منابع فارسی
منابع لاتین
ضمیمه
دانلود فایل
